Trào lưu “mới” mà lại “cũ” gọi tên xu hướng hoài niệm. Đúng như tên gọi, “cũ” ở chỗ chất liệu được sử dụng để bắt trend là những thú vui dân dã, văn hóa dân gian, những đồ vật từ “thời ông bà anh”... “Mới” ở điểm, Gen Z - thế hệ yêu thích chất liệu xưa cũ hầu hết chưa từng được trải nghiệm chúng trong sinh hoạt đời thường, chưa từng gắn bó với văn hóa dân gian trong ký ức tuổi thơ. Vậy mà, dưới góc nhìn đầy hứng thú và mới mẻ, Gen Z đang tạo ra một phiên bản văn hóa trẻ trung, độc đáo, phù hợp với thời đại. Lý do nào khiến các bạn trẻ say mê hoài niệm và sáng tạo văn hóa dân gian đến vậy? Và “thế hệ ông bà” nói gì về văn hóa dân gian đương đại - sản phẩm của người trẻ?

Như đã đề cập ở phần trước, văn hóa có tính chu kỳ và biến chuyển theo tình hình kinh tế - xã hội mỗi quốc gia. Việt Nam đang trong giai đoạn “tái sinh” văn hóa nhờ sự ổn định về cuộc sống và phát sinh nhu cầu tinh thần. Và thế hệ Z - người tiếp thêm sức sống mới cho chất liệu dân gian - cũng chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ bối cảnh thời đại, từ nếp sống bên ngoài đến nội tâm bên trong, dẫn đến cách làm văn hóa cũng khác so với thế hệ trước.

KHOẢNG TRỐNG KẾT NỐI VÀ SỰ LEN LỎI HOÀI NIỆM

Lật lại tiểu sử Gen Z, họ là những người có năm sinh trong khoảng từ năm 1997 đến 2012. Đa số Gen Z là con của Gen X (sinh từ năm 1965 đến 1979), tiếp theo sau thế hệ anh chị Gen Y (Millennials) và trước thế hệ đàn em Gen Alpha (α). Cộng đồng Gen Z Việt Nam sinh ra và lớn lên trong thời kỳ các thiết bị điện tử bùng nổ, đặc biệt là Internet. Không giống như thế hệ Y trưởng thành trong quá trình Internet hình thành và phát triển, có thể nói, Gen Z là thế hệ đầu tiên sinh ra sau khi Internet thực sự lan rộng trên phạm vi toàn cầu.

Thế giới vô tuyến mở ra cho Gen Z một kho tàng văn hóa phẩm đa quốc gia. Tuổi thơ của mỗi người chắc hẳn đều có sự xuất hiện của những bộ phim kiếm hiệp Trung Quốc, những tập truyện kinh dị Nhật Bản hay các mạng xã hội đến nay chỉ còn nghe tên như Yahoo!, Zing Me,...

Từ hào hứng, say mê đến chìm đắm vào thế giới công nghệ, Gen Z chuyển toàn bộ tương tác xã hội lên môi trường số. Ở đó, các bạn trẻ tìm thấy nguồn cảm hứng và những hội nhóm cùng sở thích. Tuy nhiên, mặt trái là sự phụ thuộc vào thiết bị. Vô hình chung, mỗi chiếc điện thoại, máy tính trở thành “nhà tù” giam giữ người trẻ, là “con đường tắt duy nhất” giúp dễ dàng kết nối với cộng đồng. Hậu quả là các kỹ năng giao tiếp thực tế bị mai một, sinh ra tâm lý e dè, ngày càng “lười biếng” giao lưu ngoài đời thật. Sự thiếu hơi ấm mỗi khi tắt màn hình khiến nhiều bạn trẻ cảm thấy cô đơn, mất kết nối trong chính ngôi nhà, giữa thời đại công nghệ.

Bên cạnh sự cô lập từ các thiết bị, một “ma trận” thông tin hình thành, mang theo ảnh hưởng từ các nền văn hóa ngoại lai làm lu mờ bản sắc dân tộc, bản sắc cá nhân của thanh thiếu niên Việt Nam. Có những lúc, nhân dạng Việt Nam bị nhầm lẫn với các nước láng giềng. Có những lúc, lịch sử Việt bị lãng quên, văn hóa Việt bị đồng hóa. Gen Z lạc lối trong những câu hỏi “Mình là ai? Mình thuộc về nơi nào? Mình sẽ làm gì và tự hào về điều gì đã làm?”. Khủng hoảng căn tính thôi thúc các bạn trẻ định vị bản thân trên trường quốc tế bằng màu sắc riêng của văn hóa nước nhà. Hành trình tìm lại danh tính văn hóa cứ thế bắt đầu.

Cuối cùng, cùng với áp lực cuộc sống và cảm giác bất an về tương lai nhiều biến động đã tác động đến nhu cầu tìm về quá khứ một cách rất tự nhiên của Gen Z, còn gọi là “xu hướng hoài niệm”.

Số liệu từ Báo cáo “Generation Z in 2023” được thực hiện bởi GWI (Global Web Index) cho thấy Gen Z là thế hệ có xu hướng hoài niệm nhiều hơn các thế hệ khác. Đặc biệt, có đến 50% người tiêu dùng thuộc thế hệ này thường xuyên cảm thấy hoài niệm về các phương tiện truyền thông, chẳng hạn như phim ảnh, chương trình truyền hình, âm nhạc và các hình thức truyền thông khác mà họ đã tiếp xúc trong quá khứ. Theo sau là thế hệ Y với 47% và con số này được giảm dần ở các thế hệ lớn tuổi hơn.

Báo cáo của GWI cũng cho biết xu hướng hoài niệm này xuất phát từ thực tế người trẻ ngày nay đang đối mặt với rất nhiều khó khăn: Covid và khủng hoảng “liên hoàn” - hạn chế giao tiếp xã hội, khan hiếm và cạnh tranh việc làm, suy thoái kinh tế,... Mặc dù những vấn đề trên ảnh hưởng đến tất cả mọi người, tuy nhiên, những người tiêu dùng trẻ còn đang ở giai đoạn đầu của sự nghiệp như Gen Z có thể sẽ chịu tác động lớn hơn. Đó là lý do họ có xu hướng tìm kiếm sự an ủi và tích cực từ những giá trị trong quá khứ.

Khác với những lầm tưởng thông thường khi cho rằng Gen Z có xu hướng hoài niệm về ký ức tuổi thơ trong những năm giữa thập niên 2000, số liệu từ báo cáo cho thấy có đến 37% người được sinh ra trong khoảng thời gian 1997 - 2006 cảm thấy hoài niệm về thập niên 1990 - thời kỳ mà đa phần họ còn rất nhỏ và thậm chí còn chưa được sinh ra. Vì thế, không khó hiểu khi các xu hướng trong cộng đồng Gen Z những năm gần đây đều được lấy cảm hứng từ thập niên này, từ thời trang, phim ảnh cho đến âm nhạc.

ĐỐI MẶT VỚI KHỦNG HOẢNG NỘI TÂM

Nhìn từ khía cạnh con người, thế hệ Z được đánh giá là có tính cách độc lập, rất trân trọng không gian riêng và sự tự do. Gen Z dành nhiều thời gian để tìm hiểu bản thân, đặt ra các vấn đề về bản dạng, bản tính và thương hiệu cá nhân. Một trong những nỗi trăn trở phổ biến nhất là nghi ngờ về chính mình, tự hỏi về giá trị cũng như năng lực của bản thân và mông lung về định hướng tương lai. Trong cuộc đấu tranh nội tâm này, những sáng tạo có chứa yếu tố dân gian trở thành liều thuốc chữa lành - công cụ khám phá căn tính của Gen Z.

Khi nhớ về những nét đẹp truyền thống, văn hóa dân gian trở thành bến đỗ bình yên cho tâm hồn. Thay vì “mỗi đứa trẻ một màn hình”, tuổi thơ của ông bà, bố mẹ gắn liền với đám trẻ xóm làng, với những trò chơi dân gian: chuyền quả, ô ăn quan, rồng rắn đuổi bắt, trốn tìm,... Sự tinh nghịch, hồn nhiên, trong sáng và tình bạn đầu đời tạo nên những kỷ niệm tuyệt đẹp mà thế hệ trước còn nhắc mãi về sau. Lời kể đưa Gen Z đến thế giới tuổi thơ thuần túy, phát hiện ra nhiều điều thú vị không nằm trên Internet, mộng mơ về chính mình dưới khoảng trời yên ả. Cảm giác hoài cổ nảy nở là phản ứng của người trẻ khi đối mặt với sự phát triển nhanh, đột ngột về công nghệ mà trong lòng được gieo hạt giống văn hóa dân gian. Hoài cổ với mục đích làm chậm, từ tốn lại sự thay đổi đó; đồng thời cũng có thể là sự “trốn chạy” tạm thời, phiêu lưu vào thế giới mà ranh giới thời gian, không gian bị nhòa đi.

Văn hóa xuôi dòng thời gian, đẩy con thuyền của các thế hệ đến điểm hẹn gặp gỡ. Khi hoài cổ, con người ta có xu hướng ít đề phòng hơn, họ trở nên cởi mở, có chủ đề chung với những người không cùng trang lứa, thậm chí những người xa lạ. Kết nối với người lớn tuổi, nghe những câu chuyện từ họ, nghe cách họ chơi chữ, “lẩy Kiều”, nói ca dao, tục ngữ - có thể mới, có thể cũ - đem đến những bài học, kinh nghiệm và năng lượng bình tâm. Tuy những sự kiện, biến cố ở mỗi thời đại là riêng biệt, nhưng tinh thần để vững tâm, vượt qua biến cố, cùng những giá trị cốt lõi tốt đẹp hoàn toàn có thể được học hỏi và truyền lửa.

Văn hóa ngược dòng lịch sử, đưa thế hệ trẻ tìm lại cội nguồn nơi gốc gác ông cha. Thuộc về một nơi nào đó, một thời đại nào đó, một nhóm người cùng sở thích,... ai cũng muốn có cảm giác “thuộc về”. Việc tìm về những bộ phim, không gian kiến trúc cổ, những sản phẩm mang hơi hướm của một thời đại như một lời khẳng định âm thầm rằng: tôi/bố mẹ ông bà tôi từng thuộc về một thời, một nơi nào đó - và quá khứ ấy đẹp đẽ ấy có thật.

Khi cảm thấy thuộc về một nơi, một thời đại nào đó trong quá khứ, vô hình chung cảm giác đó khiến Gen Z tự tin hơn về nguồn cội, và có động lực để bước tiếp trên cuộc hành trình có phần nào vô định.

TRÊN LẰN RANH SÁNG TẠO - BẢO TỒN

Đưa những hoài niệm từ sách báo, phim ảnh và tưởng tượng vào trong đời sống hiện đại là cách nhiều bạn trẻ đang làm để tiếp thêm sức sống và thể hiện tình yêu, sự hoài niệm với văn hóa dân gian. Thế nhưng, làm thế nào để Gen Z có thể vừa sáng tạo vừa giữ được bản sắc truyền thống - thỏa lòng thế hệ trước và truyền lửa cho thế hệ tiếp theo?

Nguyên tắc đầu tiên và luôn đúng khi muốn phục dựng, “cách tân” văn hóa truyền thống chính là hiểu rõ giá trị văn hóa nguyên bản. Các yếu tố xung quanh văn hóa như bối cảnh, cộng đồng, truyền thống lịch sử, tín ngưỡng phong tục... tác động đến cách văn hóa hình thành, phát triển và được yêu thích. Từ đây, có thể chắt lọc những yếu tố cốt lõi để giữ lại và phát huy, biến đổi các khía cạnh khác cho phù hợp nhu cầu mới. Hiểu biết vững vàng giúp thế hệ trẻ tránh rơi vào xu hướng "mất gốc" khi sáng tạo.

Một cách thường thấy để kế thừa và phát huy văn hóa là kết hợp những yếu tố truyền thống với phong cách hiện đại. Sự sáng tạo này không chỉ giới hạn các yếu tố trong cùng lĩnh vực mà có thể nhiều lĩnh vực với nhau như âm nhạc, thời trang, ẩm thực hay nghệ thuật. Các yếu tố truyền thống được biến tấu theo cách mới lạ, hấp dẫn thị hiếu hiện đại đến tìm hiểu hồn cốt của văn hóa gốc.

Gen Z có thể đưa ra những cải tiến sáng tạo cho các yếu tố truyền thống, nhưng cần tôn trọng các giá trị cốt lõi và không làm biến dạng hay bóp méo chúng. Năm 2019, Sử Hộ Vương là một tựa game thẻ bài thu hút được nhiều sự quan tâm từ xã hội khi đội ngũ sáng tạo liên tục vẽ ra những mục tiêu lớn lao như "khơi gợi niềm yêu thích lịch sử của giới trẻ", "truyền lửa đam mê", "thay đổi cách học sử"… Trong khi giới trẻ Việt Nam đã quen thuộc và yêu thích những thể loại game tương tự như Kantai Collection và Touken Ranbu (Đao Kiếm Loạn Vũ) thì chỉ cần làm tốt với chất liệu lịch sử nước nhà, Sử Hộ Vương hoàn toàn có quyền để mơ đến thành công rực rỡ.

Tuy nhiên, dự án vấp phải sự phản đối từ khán giả sau khi đội ngũ sáng tạo công bố tạo hình của hàng loạt nhân vật như Hồ Xuân Hương, Quang Trung, Lạc Long Quân… Chẳng những mang nhiều đặc điểm nhân dạng khác hoàn toàn với người Việt như màu tóc, màu mắt… hình ảnh còn bị chỉ trích không hợp thuần phong mỹ tục khi vẽ trang phục nhân vật lịch sử quá hở hang. Việc xây dựng hình tượng Quang Trung – Gia Long theo hướng tình cảm đồng giới… cũng trở thành điểm trừ thiện cảm với game. Nếu tìm hiểu lịch sử sẽ thấy mối thù không đội trời chung của hai vị là một tấn bi kịch đen tối, là chuyện không thể lôi ra để đùa cợt trong bất cứ trường hợp nào. Như vậy, dự án đi vào ngõ cụt bởi sự thiếu hiểu biết và định hướng sai lệch của đội ngũ cố vấn lịch sử và nhà sáng tạo game. Game là ảo, là điểm mới sáng tạo đáng tuyên dương của dự án, nhưng nhân vật có thật và truyền thông dự án đã chọn cái mác “phỏng dựng lịch sử” thì phải giữ được nguyên mẫu (đặc điểm, tính cách,..), phù hợp với bối cảnh thời đại để khán giả nhận diện - nhớ - hiểu và yêu. 

Gen Z có thể đổi mới cách thể hiện hoặc tái sử dụng truyền thống, nhưng cần làm điều đó một cách có trách nhiệm, trên tinh thần học hỏi. Đó cũng là thiếu sót của Sử Hộ Vương. Dù được nghe góp ý từ các chuyên gia trong chương trình “Thương vụ bạc tỷ” về việc điều chỉnh lại hướng phát triển lẫn thiết kế sao cho gần với lịch sử hơn, nhưng thái độ bảo thủ của hai bạn trẻ sáng lập game đã khiến cư dân mạng dậy sóng.

Quan điểm sáng tạo của Gen Z sẽ chỉ có ích nếu nó kể lại câu chuyện truyền thống dưới một góc nhìn mới giúp thế hệ trẻ kết nối với quá khứ mà vẫn phản ánh được tinh thần của thời hiện đại. Điều này không chỉ giữ gìn bản sắc văn hóa mà còn giúp các yếu tố dân gian tìm được chỗ đứng trong bối cảnh hội nhập toàn cầu.

GEN Z THỰC HÀNH VĂN HÓA: “ÔNG BÀ” NÓI GÌ?

Trong bài viết “Kết nối chặt chẽ hơn giữa giới trẻ và các chuyên gia” trên Báo Hà Nội Mới, Tiến sĩ Trần Hữu Sơn, nguyên Phó Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam cho rằng:

“Việc giới trẻ ngày càng quan tâm tới văn hóa dân gian là một tín hiệu đáng mừng bởi đây là lực lượng đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sự phát triển, tiếp nối và duy trì văn hóa dân gian. Chính sự hiểu biết của họ về công nghệ cộng với sự năng động, khả năng sáng tạo đã tạo ra những chất liệu mới, sức sống mới cho loại hình văn hóa này.”

Còn nhớ, năm 2018 dự án “Đương đại hóa tranh Đông Hồ” đã khơi nguồn sức sống mãnh liệt cho những giá trị văn hóa dân tộc bị lãng quên giữa dòng chảy hiện đại. Dự án có sự đồng hành của Nghệ nhân Đông Hồ Nguyễn Đăng Chế - một trong hai nghệ nhân Đông Hồ duy nhất còn lại của Việt Nam và nhiều họa sĩ trẻ cuối 9X. Bộ ba tranh Đông Hồ đương đại ra đời lồng ghép hài hòa giữa các yếu tố xưa và nay.

Nằm trong bộ tranh độc đáo này, tác phẩm “Bắt trọn vinh hoa” lấy cảm hứng từ tranh “Vinh hoa” với hình ảnh em bé miền Nam ôm gà trống ngậm đồng xu selfie thể hiện cho nguyện ước sinh sôi, mong rằng đứa bé sau này lớn lên sẽ thành đạt và hội tụ 5 đức tính chân quý của chú gà trống.

Bức tranh “Thả tim se duyên” tiếp tục là một bước tiến lớn giữa tư duy kết hợp giữa truyền thống và hiện đại. Nếu xưa kia hình ảnh “Bà Nguyệt se duyên” giữa trời xuân trong trẻo tượng trưng cho cuộc sống sung túc, tươi vui, con cái đủ đầy thì ngày nay hòa cùng làn sóng công nghệ, bà Nguyệt “mạng xã hội” cũng đang tích cực đưa các cặp đôi trẻ tới gần nhau hơn.

Hay như tác phẩm “Nhà nhà đấu vật” cũng là kết quả đương đại hóa từ bức tranh Đông Hồ kinh điển - “Đấu vật”. Bản mới thể hiện hình ảnh các bạn trẻ vạm vỡ, tráng kiện đang tham gia các hoạt động thể dục thể thao vừa hiện đại vừa truyền thống như tập gym, yoga, đấu vật, bóng đá... mang hàm nghĩa chúc cho sức khỏe tràn đầy và gửi đi thông điệp về tình yêu thể thao của giới trẻ Việt Nam.

Dự án khi công bố nhận được nhiều sự quan tâm cả đồng thuận lẫn trái chiều từ công chúng. Hỏi nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế, liệu “đương đại hóa” như vậy, tranh Đông Hồ có mất chất không, ông chia sẻ trên báo Người Lao Động: “Tranh Đông Hồ có những đặc điểm không thể thay thế được. Chẳng hạn như giấy là phải từ cây dó trên rừng, màu thì phải giữ được cái hồn của nó, màu trắng từ con điệp, màu đỏ từ hòn sỏi trên núi, màu vàng từ hoa hòe, màu đen từ lá tre, màu xanh từ cây tràm… Cụ Hoàng Cầm từng nói, màu dân tộc sáng bừng trên giấy điệp là vì thế. Các bạn trẻ dù đổi mới nội dung cho hợp với thời đại nhưng vẫn dựa trên nền tảng chất liệu vốn có của tranh Đồng Hồ. Vì thế, không có chuyện một ngày dòng tranh này sẽ bị biến chất”.

Nghệ nhân Nguyễn Đăng Tâm - con trai của nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế - cũng nhận xét: "Tranh Đông Hồ thể hiện ở chất liệu giấy dó, 5 màu tự nhiên và kỹ thuật làm tranh với các bản khắc gỗ. Tranh của các bạn trẻ ấy vẫn giữ đúng tất cả yếu tố này".

Các nghệ nhân khẳng định: "Chúng tôi không sợ giới trẻ làm mai một hình ảnh của tranh Đông Hồ xưa. Riêng về đề tài, chúng tôi cho rằng xã hội luôn thay đổi. Vì thế, cần cập nhật xu hướng, bắt kịp thời đại thì mới thực sự có hơi thở cuộc sống trong đó… Tôi rất vui và hoan nghênh các bạn trẻ đã đưa mỹ thuật hiện đại và các hình tượng mới vào tranh Đông Hồ. Đây là sự sáng tạo cần thiết giúp tranh Đông Hồ tiếp tục phát triển".

Nhận xét về các tác phẩm dân gian đương đại, PGS.TS Từ Thị Loan, nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam, thành viên Hội đồng di sản Quốc gia khẳng định trên báo Bắc Ninh: “Bây giờ có nhiều bạn trẻ rất sáng tạo, họ lấy cảm hứng từ các hình tượng, mượn các mô-típ của tranh dân gian Đông Hồ để cho ra nhiều sản phẩm mới phù hợp với công chúng hiện nay. Chính vì sự đa dạng sản phẩm như vậy mà di sản của quá khứ vẫn sống được, hồn di sản vẫn đi mãi theo dòng thời gian. Chỉ có điều sự sáng tạo cần có giới hạn, không nên sáng tạo thái quá làm hạ thấp giá trị tư tưởng nhân văn hay những giá trị nghệ thuật khác của di sản”.

Mở rộng hơn, PGS.TS Từ Thị Loan cho rằng việc sáng tạo ra các sản phẩm mới không hề đi ngược lại với sự vận động của di sản văn hóa phi vật thể.

“Bởi di sản văn hóa phi vật thể, trong đó có tranh dân gian Đông Hồ không phải đông cứng, bất biến mà nó phải được phát triển theo dòng chảy lịch sử, phản ánh những chủ đề mới, hợp gu thẩm mỹ của xã hội hiện nay… Đó là hướng đi tạo nên sức sống mới và đảm bảo sự trường tồn cho di sản.”

Rõ ràng, thế hệ trước rất hoan nghênh và có cái nhìn cởi mở với người trẻ làm văn hóa. Gen Z cũng có góc nhìn của họ, thông minh và rất thú vị, cách làm khác biệt nhưng tôn trọng nghệ nhân và nghệ thuật cổ truyền. Có lẽ, việc của nghệ nhân là cứ giữ và làm nghề theo cách truyền thống, đồng thời truyền lửa cho thế hệ trẻ. Còn người trẻ, hãy cho họ cơ hội thỏa sức sáng tạo, học hỏi và trau dồi. Đi nhiều mới thành đường, lớp lớp người đi trên con đường di sản rồi sẽ có những hướng đi mới để tiến xa hơn.

Workshop “Trồng Cây, Gieo Mầm - Làm đồ thủ công từ graphic dân gian” - được Direction tổ chức trong khuôn khổ Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội 2024 - đã thu hút hơn 100 người tham gia, bao gồm cả các em thiếu nhi, phụ huynh và các bạn trẻ.

Đến với workshop, khách tham gia sẽ được học và tìm hiểu về ứng dụng chất liệu dân gian trong thiết kế; thực hành vẽ lá cây sử dụng màu sắc và họa tiết dân gian cùng hướng dẫn viên có chuyên môn trong ngành mỹ thuật, thiết kế và đem thành quả tự trang trí về nhà.

Hoa văn được giới thiệu là vân mây, sóng nước, hoa lá lấy cảm hứng từ tranh Hàng Trống. Hướng dẫn viên sẽ đồng thời kể câu chuyện đằng sau họa tiết, phân biệt với các dòng tranh khác và giới thiệu kỹ thuật làm tranh truyền thống.

Kết thúc workshop, những chiếc lá đầy hoa văn họa tiết là thành quả minh chứng cho tài năng của các “nghệ nhân nhí” và “họa sĩ trẻ”. Các bạn đã cùng Direction tô điểm cho không gian “vườn hoa của Lễ hội” thêm rực rỡ sắc màu văn hóa!

Workshop “Trồng Cây, Gieo Mầm - Làm đồ thủ công từ graphic dân gian” không chỉ là nơi thực hành sáng tạo mà còn là cơ hội để mọi người, đặc biệt là thế hệ trẻ, khám phá và gìn giữ giá trị văn hóa truyền thống. Qua việc tìm hiểu các hoa văn cổ và tranh Hàng Trống, người tham gia có thể cảm nhận được chiều sâu lịch sử, ý nghĩa biểu tượng và vẻ đẹp tinh tế của nghệ thuật dân gian Việt Nam. Đồng thời, các kỹ thuật truyền thống được trình bày trong một hình thức hiện đại, giúp kết nối quá khứ với hiện tại, khơi nguồn cảm hứng sáng tạo cho những ứng dụng mới trong thiết kế và đời sống hàng ngày.

Khám phá những hoạt động thú vị khác của Direction tại Lễ hội Thiết kế Sáng Tạo Hà Nội 2024 tại đây!

Trong khuôn khổ Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội 2024, Talkshow "Sử dụng chất liệu dân gian trong sáng tạo" diễn ra vào sáng 10/11 do Direction Agency tổ chức tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, đã mang đến những góc nhìn đa chiều về việc kế thừa và phát huy giá trị văn hóa dân gian trong hoạt động sáng tạo đương đại. Sự kiện thu hút đông đảo khán giả trẻ và các đơn vị báo chí truyền thông, chứng minh sự quan tâm của công chúng đối với chủ đề.

Tại Talkshow, các khách mời là những chuyên gia có nhiều năm kinh nghiệm hoạt động trong lĩnh vực thiết kế sáng tạo đã chia sẻ hành trình ứng dụng chất liệu dân gian trong công việc của mình.

Các chuyên gia cũng trao đổi, giải đáp thắc mắc của khán giả về chủ đề như “Điều gì khiến chất liệu văn hóa dân gian được yêu thích?”, “Lý giải xu hướng sử dụng chất liệu văn hóa dân gian trong lịch sử” và “Vì sao ở thời điểm này khai thác văn hóa dân gian trở thành xu hướng trong sáng tạo?”.

Với hơn 15 năm nghiên cứu và thực hành kiến trúc thuộc các lĩnh vực thiết kế đa dạng từ nhà phố, chung cư, đến các công trình dịch vụ diện tích dưới 1000m2..., Kiến trúc sư Lại Thành Tín đã có nhiều công trình lấy cảm hứng từ văn hóa dân gian nổi bật như: “Ngôi nhà nổi bật bởi kiến trúc “lai” Đông - Tây trên phố Ngọc Lâm”, “Ngôi nhà gắn liền với ký ức về người cha ở Hòa Bình”, Nhà hàng Le Gout de Gia, cải tạo biệt thự Pháp cổ 61 Văn Miếu...

Ngoài ra, anh còn sáng lập Văn phòng Thiết kế Studio 54+ và sở hữu kênh Tik Tok kts.laithanhtin với hơn 60 nghìn lượt theo dõi, thường xuyên chia sẻ về những chủ đề thiết thực liên quan đến nhà ở nói chung và phong thủy nói riêng.

Chia sẻ tại Talkshow, anh Tín cho rằng, nhà là cái nôi văn hóa của mỗi người. Nếp nhà gắn với thẩm mỹ ông cha đã in sâu vào tiềm thức, qua mái ngói, qua cột kèo, cửa nẻo... Đó là lý do để kiến trúc sư Lại Thành Tín quyết tâm thể hiện văn hóa đặc sắc của Việt Nam lên những công trình mang tính biểu tượng.

Trong khi đó, chị Nguyễn Thị Quỳnh Nga - người đã có nhiều năm nghiên cứu văn hóa và bề dày tác phẩm phục dựng Việt phục và cũng là người khởi xướng sự kiện “Bách Hoa Khánh Hội - Bách Hoa Bộ Hành” diễu hành cổ phục trên tuyến phố di sản của Thủ đô, khi tìm hiểu về văn hóa của một cộng đồng, các nhà nghiên cứu không chỉ xem xét những tài liệu, di tích mà còn nghiên cứu về trang phục.

"Trang phục vừa phản ánh giá trị vật chất của xã hội đương thời, vừa thể hiện đời sống tinh thần, mang hơi thở của thời đại. Với Việt Nam, ngoài áo dài, chúng ta còn có áo Nhật Bình, tứ thân, ngũ thân, giao lĩnh... Những tấm áo còn “nằm trong rương”, chờ đợi hé lộ cả một thời kỳ phong kiến. Đó là kho tàng chất liệu tuyệt vời để tạo ra những sáng tạo mang tính thời đại", Quỳnh Nga chia sẻ.

Với Co-founder / Creative Director của Direction Trần Đức Minh, không chỉ có kiến trúc hay thời trang, chất liệu văn hóa còn có thể ăn sâu vào nhu cầu căn bản nhất như ăn uống. Nếu nhà ở thể hiện địa vị của gia chủ, quần áo bộc lộ phong cách cá nhân thì các thực phẩm, tặng phẩm sẽ kể câu chuyện về “gu”, về văn hóa qua thiết kế bao bì.

Với hơn 14 năm kinh nghiệm trong ngành thiết kế, anh là người đứng sau điều hành vô số dự án gây ấn tượng như: Bộ sưu tập Câu chuyện mùa Thu 2024 lấy cảm hứng văn học của Fresh Garden, sự biến ảo qua các mùa lễ tết, trung thu của thương hiệu quà tặng nghệ thuật Maison Gourmet...

"Ở Direction, chúng tôi đặc biệt quan tâm đến việc nghiên cứu và ứng dụng các chất liệu văn hóa vào từng sản phẩm. Đến với Lễ hội Thiết kế sáng tạo năm 2024, chúng tôi xem đây là cơ hội đóng góp những sáng kiến, cộng hưởng cùng các đơn vị tổ chức lễ hội tạo nên “bữa tiệc sáng tạo” thú vị cho công chúng; đồng thời, tham gia, trau dồi và thúc đẩy phát triển cùng mạng lưới các nhà thiết kế sáng tạo trẻ", anh Trần Đức Minh chia sẻ.

Bên cạnh những câu chuyện thú vị từ các diễn giả, khán giả tham gia Talkshow đã có cơ hội giao lưu, trao đổi trực tiếp với các khách mời về những suy nghĩ, ý tưởng trong khuôn khổ chủ đề.

Khám phá các hoạt động thú vị khác của Direction trong Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội 2024 tại đây!

“Tre xanh xanh tự bao giờ

Chuyện ngày xưa đã có bờ tre xanh…”

Trích Cây tre Việt Nam - Nguyễn Duy

Trong suốt chiều dài lịch sử, cây tre là người bạn đồng hành thân thiết của người Việt từ thuở khai hoang mở nước cho đến những năm tháng dựng nước và giữ nước. Lũy tre xanh không chỉ đánh dấu “thành lũy” của mỗi làng quê, mà còn là biểu tượng của sự thanh bình và văn hóa nông nghiệp, gắn bó với thiên nhiên đã in dấu trong tâm thức cùng nếp sống con người. Từ những giá trị vật chất như tranh tre nứa lá làm nên phên giậu, liếp đan, giường chõng, bàn ghế, tủ chạn,... đến những hình tượng nghệ thuật mang giá trị tinh thần như trong truyện cổ tích Cây Tre Trăm Đốt, Thánh Gióng, ca dao tục ngữ, nhạc họa dân gian. Chắc chắn, nhắc đến tre, ngoài hình dung về thứ cây thẳng thắng, xanh tốt, bất cứ người con đất Việt nào cũng sẽ nhớ về "văn hóa bản sắc cây tre".

Để tôn vinh mối quan hệ khăng khít giữa cây tre và người Việt, Direction đã tái hiện hình ảnh hộp quà Tết Canh Tý 2020 trong hình hài một đốt tre xanh với những phong tục tập quán và nét đẹp văn hóa dân gian cổ truyền. Khi /khắc nhập/, các giftbox có khả năng nối liền để tạo nên một cây tre với nhiều đường nét mô phỏng thực tế; còn khi /khắc xuất/, mỗi giftbox vẫn giữ nguyên giá trị bên trong như một món quà tặng thú vị. Vậy bên trong giftbox có gì?

Chuột sa chĩnh gạo - Tặng gạo đầu năm

Trong trời đất, không gì quý bằng hạt gạo. Là sản vật quan trọng bậc nhất của người Việt, gạo có mặt trong nhiều loại đồ ăn thức uống hàng ngày cũng như những món cầu kỳ ngày Tết để người Việt dâng lên thần linh và ông bà tổ tiên. Ví như “Chuột sa chĩnh gạo” - gắn với linh vật năm 2020, cùng “Tặng gạo đầu năm”, đó chính là lời cầu chúc cho người nhận một năm sung túc, cuộc sống đủ đầy.

Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi

Người xưa quan niệm muối màu trắng lại là thứ mặn nên có khả năng chống xú uế, xua đuổi tà ma và đem lại nhiều may mắn. Đem muối vào nhà đầu năm mang lại sự đậm đà cho các mối quan hệ gia đình, sự hòa thuận giữa vợ chồng, con cái.

Khắc nhập văn hóa, khắc xuất sáng tạo

Với Direction, Trăm Đốt - Champ Dots còn mang ý nghĩa tri ân những cá nhân đã cống hiến cho công ty trong một năm qua. Mỗi nhân viên và bạn bè khách hàng, đối tác của công ty được ví như một đốt tre - tính tình thẳng thắn, mềm dẻo, cứng cáp cùng tinh thần sáng tạo, tươi mới và ý chí vươn cao. Cùng nhau, chúng tôi /khắc nhập/ - tụ họp sáng tạo, và /khắc xuất/ - lan tỏa cảm hứng tới cộng đồng.

/khắc nhập/ Tụ họp cùng nhau 

/khắc xuất/ Lan tỏa cảm hứng

Cảm hứng dân gian đã dẫn lối Direction “khắc nhập văn hóa, khắc xuất sáng tạo”, tạo nên Set quà Trăm Đốt gây được tiếng vang trong cộng đồng mộ điệu. Đóng góp “cây tre” Champ Dots này cho khu rừng thiết kế, chúng tôi hy vọng sẽ truyền cảm hứng mọc thêm nhiều “măng non sáng tạo”, lan tỏa văn hóa dân gian!

Giữa thế kỉ 21 hiện đại, từ nhà ra phố, từ đời thực đến mạng ảo, không khó để ai đó cảm thấy mình như đang lạc vào thời kỳ xưa cũ. Đó là bởi, những phong trào mặc cổ phục Nhật Bình, tứ thân nở rộ, những video âm nhạc với giai điệu dân gian bắt tai, những bộ phim cổ trang đình đám,... Tất cả lấy cảm hứng từ văn hóa truyền thống Việt Nam, mang đậm bản sắc dân tộc. Dù ứng dụng chất liệu văn hóa dân gian trong sáng tạo nghệ thuật đang ở thời điểm huy hoàng và còn có thể phát triển hơn nữa, nó vẫn đặt ra nỗi trăn trở:

"Liệu đây chỉ là xu hướng nhất thời, hay theo vòng lặp có tính tất yếu?"

Nhìn sang các quốc gia có nền văn hóa tương đồng và có phần “đi trước” so với Việt Nam, chất liệu văn hóa dân gian cũng đang chuyển mình, trỗi dậy mạnh mẽ.

“PHÉP MÀU” NHẬT BẢN VÀ ỨNG DỤNG VĂN HÓA DÂN GIAN

Tại Nhật Bản, trong giai đoạn 1955 - 1973, đất nước phục hồi và phát triển sau Thế Chiến II, hình tượng các nhân vật samurai, thần linh, tinh thần võ sĩ đạo phổ biến khắp các sản phẩm văn hóa đại chúng. Anime và manga có những tác phẩm mà có lễ quen thuộc với không ít khán giả Việt như Atom - Cậu bé tay sắt (Astro Boy), Sư tử trắng Kimba (Kimba the White Lion),... Về điện ảnh, những bộ phim samurai như Bảy võ sĩ đạo (Seven Samurai) của Akira Kurosawa, các phim giả tưởng như Đồng hồ yêu quái (Yokai Watch) đã khai thác truyền thuyết dân gian về yêu quái Nhật Bản, tạo ra những hình ảnh hài hước và đáng yêu. Các chương trình truyền hình cũng tái hiện lại những câu chuyện lịch sử, các trò chơi và văn hóa dân gian. Giai đoạn này cũng là thời kỳ hoàng kim của nhạc Enka khi vừa mang âm hưởng truyền thống từ các nhạc cụ dân gian như Koto, Shamisen, Taiko vừa có giai điệu tương tự như nhạc Blues Mỹ hay Jazz. Có lẽ, áp lực tái thiết hậu chiến và văn hóa ngoại lai đã thúc đẩy sáng tạo từ văn hóa truyền thống và niềm yêu thích với các biểu tượng samurai - bền bỉ, vượt khó và trách nhiệm, thần linh - nơi tìm kiếm sự an ủi, thanh lọc tinh thần, tái lập mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên và tín ngưỡng Thần đạo.

Dưới sự cổ vũ tinh thần từ samurai và thần linh, người Nhật tiến lên giai đoạn 1986 - 1990 - “Bong bóng kinh tế” tăng trưởng mạnh mẽ, kéo theo sự phát triển vượt bậc của văn hóa đại chúng và khai thác văn hóa dân gian. Bên cạnh những bộ manga về samurai và ninja, anime về yêu quái như Inuyasha, Yu Yu Hakusho đã kết hợp yếu tố thần thoại Nhật Bản với yếu tố hiện đại, tạo ra một câu chuyện hấp dẫn được đón nhận nồng nhiệt. Ở lĩnh vực thời trang, kimono được cách tân tạo ra những bộ trang phục độc đáo. Kiến trúc nhà cổ và nghệ thuật thư giãn truyền thống được sử dụng rộng rãi, trở thành một phần của nếp sống hiện đại. Rõ ràng, khi người dân được hưởng lợi từ sự thịnh vượng, trở nên dồi dào vật chất và có thời gian để quan tâm đến các giá trị tinh thần, họ lo ngại về mất mát bản sắc văn hóa và tìm cách duy trì sự kết nối với cội nguồn của mình. Trong bối cảnh đối mặt với sự thay đổi về lối sống và tư tưởng, người Nhật tìm thấy sự tĩnh lặng và cân bằng trong các hoạt động văn hóa có tính thiền định cao như thư pháp, cắm hoa, trà đạo.

Sau giai đoạn bong bóng kinh tế, Nhật Bản đã trải qua nhiều biến động, nhưng việc khai thác văn hóa dân gian trong nghệ thuật đại chúng vẫn tiếp tục phát triển và đạt được những thành công mới. Nghệ thuật múa kịch truyền thống Noh và Kabuki trình diễn trực tiếp và tái hiện qua các tác phẩm hiện đại, giúp khán giả đương thời tiếp cận với các câu chuyện cổ điển và giá trị văn hóa cổ truyền. Hoa văn họa tiết truyền thống như mặt nạ yêu quái (oni) xuất hiện trên quần áo, túi xách, phụ kiện và nghệ thuật xăm mình (irezumi). Các sản phẩm thủ công mỹ nghệ như búp bê Daruma, búp bê Kokeshi, được ưa chuộng trong đời sống hiện đại, không chỉ vì tính thẩm mỹ mà còn vì giá trị tâm linh và phong thủy. Sự xuất hiện của chất liệu kinh dị khai thác từ văn hóa dân gian - khác hẳn so với chất liệu an toàn, chính trực và hướng thiện đã quá phổ biến, phản ánh tâm lý xã hội bấy giờ: bất ổn, cô lập cá nhân, khủng hoảng danh tính cùng những thách thức về sự mất mát nhân văn và nguy cơ từ công nghệ hiện đại.

SỬ DỤNG CHẤT LIỆU VĂN HÓA - NIỀM TỰ HÀO CỦA TRUNG QUỐC

Gần hơn là Trung Quốc, sau thời kỳ bị hạn chế bởi Cách mạng Văn hóa (1966-1976), đất nước tỷ dân bước vào giai đoạn chuyển đổi thể chế kinh tế 1978-1991. Lúc này, mở cửa kinh tế và giao lưu văn hóa với thế giới đã ảnh hưởng tới tư duy nghệ thuật hiện đại. Các tác giả dám thể hiện quan điểm cá nhân và thử nghiệm các thể loại truyền thống với phong cách mới, như tranh thủy mặc theo phương pháp hội họa phương Tây. Văn học kết hợp với điện ảnh cho ra đời những tác phẩm sử dụng các nhân vật thần thoại, linh dị và câu chuyện dân gian để thể hiện thông điệp sâu sắc về tình yêu, lòng trung thành, khát vọng tự do và các quan điểm mới. Tiêu biểu là Thanh Xà, Bạch Xà, hồ ly chỉ tình yêu và hi sinh, Nữ Oa khám phá vai trò của phụ nữ trong xã hội, Đế Thích thể hiện sức mạnh và quyền lực, Tôn Ngộ Không dũng cảm chống lại bất công và khát vọng tự do.

Từ năm 1992 - 2012, nhắc đến Trung Quốc là nhắc đến phim cổ trang, võ hiệp và dòng nhạc “Trung Quốc phong”. Phim ảnh về những cao thủ võ lâm, sự tranh đấu giữa thiện và ác đã tạo nên hình tượng anh hùng hào kiệt, trọng nghĩa khí. Hay phim lịch sử về các triều đại phong kiến nhà Đường, nhà Tống, nhà Minh và nhà Thanh, tái hiện những sự kiện lịch sử trong bối cảnh hoàng cung nguy nga với những nhân vật lịch sử thông minh tài trí, cả những người phụ nữ mạnh mẽ, độc lập.

C-pop giai đoạn này chứng kiến sự kết hợp giữa nhạc cụ dân gian và giai điệu truyền thống Trung Quốc với phong cách âm nhạc hiện đại phương Tây. Các nghệ sĩ như Châu Kiệt Luân, Vương Lực Hoành nổi tiếng với việc đưa đàn tỳ bà, đàn tranh, sáo trúc vào nhạc pop hiện đại, tạo ra phong cách nhạc "China-pop" độc đáo, pha trộn giữa hip-hop, R&B và âm nhạc dân gian. Tất cả gợi lên một Trung Quốc giàu có về văn hóa nghệ thuật, mang theo niềm tự hào dân tộc quảng bá ra toàn cầu, xứng tầm với vị trí nền kinh tế thứ 2 thế giới.

Những năm gần đây, điện ảnh Trung Quốc không chỉ tập trung vào võ thuật mà còn khai thác sâu hơn các yếu tố văn hóa, linh dị, huyền huyễn. Hàng loạt bộ phim được đầu tư kỹ lưỡng về hình ảnh, âm thanh, kỹ xảo, phục trang, tạo ra những thước phim hoành tráng và chân thực, khơi gợi niềm thích thú say mê với thế giới cổ đại, thần thoại như Tam Sinh Tam Thế Thập Lý Đào Hoa, Trần Tình Lệnh, Diên Hy Công Lược,… Sự phát triển của các chương trình truyền hình thực tế về văn hoá: Trung Quốc có tài năng, Đi tìm hương vị Trung Hoa, Hoa Tỷ Đệ, Nhà hàng Trung Hoa… giúp khán giả khám phá những nét đẹp văn hóa truyền thống. Điện ảnh kéo theo sự nở rộ của trào lưu mặc cổ phục, hình thành cả một ngành công nghiệp thực thụ: ngành công nghiệp thời trang truyền thống. Bên cạnh đó, các yếu tố văn hóa dân gian, truyền thống đi từ thần thoại, sử sách không chỉ xuất hiện ở văn học và phim ảnh mà còn được chuyển thể thành game (Đám cưới giấy, Black Myth Wukong), phim hoạt hình (Na Tra, Ngao Bính, Thanh xà bạch xà,...), lễ hội, các ấn phẩm, đồ trang trí,... Lý do là bởi, khái niệm “Giấc mộng Trung Hoa” và chủ nghĩa dân tộc trỗi dậy thúc đẩy sử dụng nghệ thuật như một phần của lòng yêu nước, tự hào dân tộc. Công nghệ số cũng tạo điều kiện thuận lợi cho việc sản xuất và phân phối các sản phẩm văn hóa ra thế giới, nhưng hạn chế văn hóa phương Tây và các giá trị ngoại nhập vào Trung Quốc.

Có thể thấy, văn hóa gắn bó chặt chẽ với tiến trình lịch sử, sự biến động của kinh tế - xã hội mỗi quốc gia.

Giống như kinh tế hay lịch sử, văn hóa cũng có chu kỳ gồm các giai đoạn: hình thành, phát triển, đỉnh cao, suy thoái và tái sinh.

Trong giai đoạn thịnh thế, văn hóa đạt đỉnh, đa dạng và phong phú. Nhưng cũng có lúc khủng hoảng, con người không còn trí lực để chú trọng đến văn hóa. Dù vậy, văn hóa dân gian vẫn âm ỉ, trú ngụ dưới những hình thức khác nhau, khích lệ xã hội vượt qua khó khăn, thử thách và chờ đợi tái sinh, biến chuyển cho phù hợp với tinh thần mới, thời đại mới.

HÀNH TRÌNH GIỮ LỬA VĂN HÓA DÂN GIAN VIỆT NAM

Bắt đầu từ cải cách kinh tế 1986, nước ta bước vào giai đoạn mở cửa đổi mới, chất liệu dân gian được ứng dụng trong đa lĩnh vực với cách làm theo kiểu “hội nhập”. Về văn học, nhiều tác giả đã tìm về nguồn cội, khai thác các chất liệu văn hóa dân gian như truyện cổ tích, truyền thuyết, ca dao, dân ca... để xây dựng nên những tác phẩm mang đậm bản sắc văn hóa Việt Nam. Tiêu biểu là Đêm Hội Long Trì - tiểu thuyết dã sử đồng thời được chuyển thể thành phim điện ảnh. Về hội họa, “tứ bất tử” - 4 danh họa Việt Nam gồm Nguyễn Sáng, Dương Bích Liên, Nguyễn Tư Nghiêm và Bùi Xuân Phái có nhiều đóng góp quan trọng, lưu giữ và sáng tạo giá trị dân gian trong các sáng tác. Nổi bật là tranh Nguyễn Tư Nghiêm - chủ đề hay gặp trong tranh ông là những điệu múa cổ, Thánh Gióng, Kiều, và 12 con giáp. Màu ông yêu thích là màu của tranh dân gian Việt Nam.

Ở khía cạnh âm nhạc, tinh thần đổi mới của xã hội mang đến làn gió mới trong văn học nghệ thuật đã tác động đến gu thưởng thức đại chúng. Thập niên 90 và đầu những năm 2000 chứng kiến sự phát triển rực rỡ của rock và world music. Tư tưởng “nhìn thẳng vào sự thật” sau Đổi Mới cùng sự cởi mở của chính sách văn hoá và tác động mạnh từ các dòng chảy nhạc rock thế giới đã tạo ra các bản phối độc đáo: Ngẫu hứng Lý ngựa ô - Trần Tiến & 3 con mèo, Bạch Đằng Giang - Vòng tay bè bạn - Da Vàng band, Người đàn bà hoá đá - Dấu vết nghiệt ngã - Chuyện tình của Thuỷ thần - Bức Tường…  Nhiều sáng tác Tales from Vietnam - Nguyên Lê & Hương Thanh, Đường xa vạn dặm - Quốc Trung, Khu vườn yên tĩnh - Quốc Trung & Dương Thụ & Hồng Nhung,... đã kết hợp được âm hưởng của nhạc dân ca, thanh âm nhạc cụ dân tộc với nhạc cụ điện tử phương Tây phá tan định kiến “lai căng”, “phá” âm nhạc truyền thống để góp phần đưa nhạc dân gian Việt Nam đến với giới trẻ và khán giả nước ngoài.

Sang đến giai đoạn hội nhập kinh tế 2007 - 2016, xu hướng khai thác chất liệu văn hóa dân gian trong sáng tác nghệ thuật nổi lên mạnh mẽ để chào mừng sự kiện lớn kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội. Các dự án phim cổ trang mở rộng đề tài không chỉ nói về lịch sử mà còn là tình yêu, khai thác góc nhìn mới có thể kể đến Thiên mệnh anh hùng, Tấm Cám chuyện chưa kể, Thái sư Trần Thủ Độ, Khát vọng Thăng Long, Mỹ nhân kế. Đi cùng là phong trào tìm hiểu và phục dựng cổ phục Việt manh nha xuất hiện từ trước 2010, cất lên tiếng nói mạnh mẽ trong giai đoạn kỷ niệm 1000 năm thăng long hà nội và chính thức thành hình với hội nhóm tiên phong là Đại Việt Cổ Phong (2014).

Từ đó đến nay, Việt Nam đã xây dựng được nền tảng phát triển kinh tế, ngày càng có điều kiện sáng tạo trong sử dụng chất liệu văn hóa dân gian. Các bộ phim sản xuất ở hiện tại thể hiện sự chỉn chu trong hình ảnh cổ trang (bối cảnh cung đình, phong cảnh đặc trưng của vùng miền, tạo hình trang phục bám sát lịch sử) và các nét văn hóa, phong tục tập quán (lễ nghi, ẩm thực, tín ngưỡng và cả hủ tục): Đại Hành Hoàng Đế Lê Hoàn, Phượng khấu, Tết ở làng địa ngục. Trong âm nhạc, các nghệ sĩ trẻ đóng góp tích cực cho việc khai thác chất liệu dân gian, truyền thống: ca dao tục ngữ và hình tượng văn học, thơ ca vào MV (Lạc Trôi - trang phục và bối cảnh, Bánh trôi nước, Để Mị nói cho mà nghe, Gieo quẻ, Kẻ cắp gặp bà già - ứng dụng thơ ca, văn học vào sáng tác ca từ, giai điệu),... Phần âm thanh được hòa âm khéo léo giữa những nhạc cụ truyền thống như đàn nguyệt kết hợp với tiết tấu R&B trên nền nhạc điện tử. Âm hưởng dân gian được xử lý, “biến hóa” để phù hợp hơn với những đặc trưng của dòng nhạc hiện đại, hướng tới sự phù hợp với xu hướng nhạc trẻ khu vực và thế giới.

Chất liệu kinh dị từ dân gian đã được biết đến và sử dụng nhiều hơn. Ngoài phim ảnh, truyền thuyết đô thị u ám, kiến trúc cổ “bị ám”, phong cảnh đặc trưng và tập tục dân dã được phục dựng trong những tựa game kinh dị như Đồng cỏ lau, Cỏ máu, Thần trùng,... hứa hẹn mang trải nghiệm văn hóa tới công chúng theo những khía cạnh chưa từng có. Nỗi sợ hãi văn hóa được đưa vào game giúp người chơi cảm thấy gần gũi và đồng cảm.

Rõ ràng, giống như Trung hay Nhật, khi Việt Nam đã có nền tảng kinh tế - chính trị ổn định, chúng ta bắt đầu chú trọng tới các giá trị tinh thần và có những động thái bảo tồn và phát triển văn hóa dân gian. Nếu các nghệ sĩ thế hệ ông cha là người sáng tạo, bồi đắp và giữ lửa cho văn hóa dân gian Việt Nam thì thế hệ trẻ hiện nay đang tạo nên xu hướng và lan tỏa hơi ấm ngọn lửa đó bằng nhiều cách khác nhau từ vật chất đến tinh thần.

Khai thác chất liệu dân gian là xu hướng, nhưng sử dụng chất liệu dân gian trong sáng tạo không thể “hết trend", không thể ngừng hot, không thể không có ai quan tâm nữa.

Giống như vòng quay của lịch sử, việc tìm hiểu về văn hoá truyền thống của dân tộc là vòng lặp bất tận, sẽ được mọi cá nhân, mọi cộng đồng thực hiện trong quá trình tìm về cội nguồn.